Jak głosi dobrze wszystkim znane powiedzenie – „podróże kształcą”. Na początku maja, wraz z 15-osobową grupą przedstawicieli polskiego przemysłu drzewnego, wzięłam udział w branżowym wyjeździe do Szwecji. Wizyta u naszych północnych sąsiadów stanowiła znakomitą okazję do pogłębienia wiedzy na temat specyfiki szwedzkiego rynku drzewnego, ale także do nawiązania nowych kontaktów biznesowych.

Pomysłodawcy i organizatorzy wyjazdu

Majowy wyjazd do Szwecji to wspólna inicjatywa Polskiej Izby Gospodarczej Przemysłu Drzewnego i Virkesbörsen, innowacyjnej giełdy internetowej, specjalizującej się w drewnie okrągłym. Szwedzka giełda powstała w 2017 roku i szybko zdobyła liczne grono użytkowników. Korzysta z niej przeszło 40 tysięcy właścicieli lasów: oferty sprzedaży drewna zamieszczają zarówno osoby prywatne, jak i firmy oraz instytucje publiczne. Z giełdy regularnie korzysta ponad 1,5 tysiąca nabywców - indywidualnych oraz instytucjonalnych.

Współpraca z zagranicznymi podmiotami, działającymi w branży drzewnej, jest jednym z podstawowych zadań Polskiej Izby Gospodarczej Przemysłu Drzewnego. Szwedzkim odpowiednikiem tej organizacji jest Skogsindustrierna. Rafał Gruszczyński, organizator wyjazdu z ramienia Izby, w rozmowie ze szwedzką gazetą ATL wskazał dwie przyczyny wzrostu zainteresowania szwedzkim drewnem wśród polskich sprzedawców i nabywców. Pierwsza z nich to konieczność zastąpienia surowca importowanego z Białorusi. Po wybuchu wojny na Ukrainie sprowadzanie drewna zza naszej wschodniej granicy stało się niemożliwe. Druga przyczyna to niedawne ograniczenie eksportu przez Słowację.

Szwedzki przemysł drzewny – fenomen na skalę światową

Aktualna sytuacja na rynku drzewnym powoduje, że polskie firmy z branży coraz częściej spoglądają w kierunku północy – Norwegia, Finlandia i Szwecja kojarzą się przecież nie tylko z ekologią i malowniczymi widokami, ale także z ogromnymi połaciami lasów, porastających terytoria tych państw.

W kontekście przemysłu drzewnego, Szwecja stanowi swoisty ewenement, zwłaszcza w zestawieniu z Polską. Właścicielami blisko połowy lasów są osoby prywatne. Dla porównania: w Polsce do Lasów Państwowych należy 76,9% ogólnej powierzchni lasów. W przypadku szwedzkiego odpowiednika tej instytucji, ten sam współczynnik wynosi zaledwie 3%. Specyfika szwedzkiego rynku drzewnego jest zatem diametralnie różna od realiów panujących w naszym kraju.

Pod względem globalnego eksportu tarcicy, Szwecja plasuje się na 3. miejscu z udziałem rzędu 9,5%, ustępując miejsca jedynie Kanadzie i Rosji. Wartość wyeksportowanego przetartego drewna sięgnęła w 2021 roku 5,3 mld dolarów.

Pomimo tak wysokiej wartości rocznego eksportu, wycince podlegało zaledwie 1% całkowitego drzewostanu. Z 18 mln metrów sześciennych drewna, produkowanych rocznie przez Szwecję, aż 13 mln zostaje przeznaczonych na eksport. Szacuje się, że około 45% surowca trafia do tartaków, kolejne 45% podlega przerobowi na pulpę, a niecałe 10% zostaje sprzedane w postaci słupów i drewna opałowego.

Wizyty studyjne i merytoryczne spotkania

Wypełniony do granic możliwości harmonogram wyjazdu branżowego nie pozostawiał miejsca na nudę. Po przeprawie promowej do Karlskrony wyruszyliśmy do Växjö, prężnie rozwijającego się ośrodka akademickiego, często nazywanego „najbardziej zielonym miastem Europy”. Nie bez powodu: aż połowa nowo powstających budynków w mieście opiera się na drewnianych konstrukcjach. Jeszcze bardziej imponuje stopień zalesienia terenu miasta – przekracza on 50%, dzięki czemu Växjö przoduje w wykorzystywaniu biomasy do generowania energii elektrycznej oraz ciepła systemowego.

Podczas wizyty w Växjö przedstawiciele giełdy Virkesbörsen oraz ekspert ze Skogforst (Instytut Naukowy Leśnictwa w Szwecji) nakreślili zarys sytuacji w lokalnych lasach i na rynku drzewnym. Następnym punktem programu było spotkanie z… przedstawicielami Diecezji Växjö, należącej do Kościoła Szwecji (szw. Svenska kyrkan) – „audiencja” nie miała jednak religijnego charakteru. Do Diecezji należy 48 tysięcy hektarów lasu; nikogo nie powinno zatem dziwić, że przedstawiciele Kościoła Szwecji zainteresowali się przyjazdem delegacji polskich handlarzy drewnem. Sprzedaż surowca drzewnego stanowi dla Diecezji jedno z głównych źródeł przychodu.

Kolejny dzień stał pod znakiem spotkań o charakterze stricte biznesowym. Spędziliśmy czas na merytorycznych rozmowach z przedstawicielami następujących firm:

• Bergvik Skog Öst – jeden z największych zarządców jezior i lasów w Szwecji. Posiada ponad 360 tysięcy hektarów terenów zielonych, z czego około 70% jest wykorzystywanych w celach komercyjnych. Roczna produkcja surowca drzewnego przekracza 1 mln metrów sześciennych.
• Naturskog AB – wiodący specjaliści w zakresie zarządzania obszarami leśnymi, charakteryzującymi się wysokimi walorami przyrodniczymi i rekreacyjnymi. Gros kontrahentów to klienci instytucjonalni: gminy, powiaty oraz Szwedzka Agencja Nieruchomości.
• Brandberg & Essen oraz Nordic Wood Supply – firmy specjalizujące się w eksporcie drewna okrągłego i biomasy.

W przerwie pomiędzy kolejnymi spotkaniami udało się nam odwiedzić port przeładunkowy w Hargshamn, około 140 km na północ od Sztokholmu. Obecnie realizowane są tam inwestycje mające na celu dostosowanie infrastruktury do potrzeb większych jednostek transportu morskiego.

Kolejnym etapem wizyty było spotkanie z przedstawicielami funduszu Silvestica, który inwestuje w nieruchomości leśne na obszarze Szwecji, Finlandii oraz państw bałtyckich. Łączna powierzchnia lasów należących do funduszu przekracza 120 tysięcy hektarów. Podział gospodarstw leśnych prezentuje się następująco:

• Szwecja – 46 tysięcy hektarów
• Finlandia – 46 tysięcy hektarów
• Łotwa – 14 tysięcy hektarów
• Litwa – 14 tysięcy hektarów.

Większość gospodarstw leśnych posiada certyfikaty FSC® i PEFC. Na terenie Szwecji obszary leśne należące do funduszu znajdują się w obszarach Värmland, Jämtland, Västernorrland, Västerbotten, Norrbotten i Halland.

Po odwiedzeniu portu w Norrköping, nasza grupa spotkała się z osobami reprezentującymi MSG AB (Markskonings Gruppen) oraz Östankärr Egendom.

Ostatniego dnia wyjazdu miało miejsce spotkanie z przedstawicielami firmy Eriksmåla Förvaltins AB, eksporterem drewna okrągłego. Przed wyruszeniem do Karlskrony, udało nam się jeszcze złożyć wizytę w porcie Smålandshamnar Västervik.

Nowe perspektywy dla polskiego i szwedzkiego przemysłu drzewnego

Jak stwierdził Per Hedberg z Virkesbörsen, rosnące zainteresowanie szwedzkim drewnem ze strony polskich nabywców wynika z tego, że ceny surowca są relatywnie niewysokie, co w połączeniu z osłabieniem kursu szwedzkiej korony zwiększa atrakcyjność północnego kierunku dla importerów.

Przewidywania, zakładające odejście od wykorzystywania węgla w polskich elektrociepłowniach poprzez stopniowe zastępowanie go pelletem, również skłaniają pośredników do rozglądania się za nowymi kierunkami dostaw.

Kolejną kwestią, która skłania polskich importerów do poszukiwania nowych kontaktów na północy Europy, jest odchodzenie części nadleśnictw od certyfikacji FSC®. Kontrahenci często wymagają certyfikowanego drewna ze względu na specyficzne potrzeby. Spełnienie oczekiwań klientów może zatem wymagać sprowadzania surowca spoza Lasów Państwowych

Podsumowanie

Szwecja posiada bogatą tradycję w zakresie leśnictwa i przemysłu drzewnego, a także silną pozycję na globalnym rynku drzewnym. Struktura własności obszarów leśnych jest zupełnie odmienna od tej, do której przyzwyczailiśmy się w Polsce. Szwedzka innowacyjność i nacisk na wdrażanie nowych technologii w wymierny sposób przyczynia się do rozwoju całego sektora drzewnego. Bezpośredniość, transparentność i równe traktowanie sprzedawców, pośredników oraz nabywców to fundamenty, dzięki którym eksport szwedzkiego drewna stale utrzymuje się na wysokim poziomie.

Przykład szwedzkiego przemysłu drzewnego mógłby stanowić cenną lekcję dla regulatorów i instytucji, wpływających na kształt branży drzewnej w Polsce. Ograniczenie biurokracji i zapewnienie dostępu do surowca drzewnego na przejrzystych i równych zasadach, z pewnością przyczyniłoby się do poprawy kondycji całego sektora.